Niente stress, siamo olandesi! Nederlands kindergeluk door Italiaanse ogen

Nederlandse kinderen zijn gelukkige kinderen, blijkt al jaren uit onderzoek door organisaties als Unicef en de WHO. Onderzoekers kijken daarvoor naar zaken als materiële rijkdom, gezondheid, overgewicht, opvoeding en zelfstandigheid. Hoe kijken Italianen naar dat Nederlandse kindergeluk? Waarin verschilt onze opvoeding van de Italiaanse?

Kind centraal
Vorig jaar verscheen een boek over het welzijn van Nederlandse kinderen. Een Engelse en een Amerikaanse moeder, beide woonachtig in Nederland, bewieroken daarin het Nederlandse opvoedklimaat. Tussen alle stereotypen en open deuren (houden wij niet van) tref je soms een rake typering (die lezen we dan wel graag). Zo moet de school vooral een veilige plek zijn zonder stress, staan zelfstandigheid en persoonlijke ontwikkeling centraal, is spelen in de buitenlucht belangrijk, en moeten ouders hun eigen geluk niet vergeten. Immers, gelukkige ouders zijn relaxte ouders. En in een relaxte omgeving komen kinderen tot bloei. Geef ze autonomie, geef grenzen aan, praat er over en laat ze los. En dan hou je als ouder ook nog tijd en energie over. Terzijde: ik vraag me af of het kind centraal stellen na verloop van tijd doorslaat en resulteert in selfentitled prinsjes en prinsesjes.

‘Mamma mia! Wat doen we fout?’
Afgelopen najaar verscheen de Italiaanse vertaling van het boek. In haar bespreking in IO Donna kijkt Cristina Lacava – zelf moeder – niet door een roze bril naar de Nederlandse opvoeding. Toch schuurt het wel. Want waarom eindigt Italië op de 22^e plaats – op een ranglijst van 29 landen – in Unicefs geluksonderzoek uit 2013? Wat doen Italiaanse moeders fout? Opvallend: ze gebruikt het woord ‘moeder’ in plaats van ‘ouders’; de zorgtaken in het Italiaanse gezin zijn meestal nog traditioneel verdeeld. Mede omdat parttime werken amper mogelijk is.

Geen stress, geen zorgen
Lacava benadrukt dat de lofzang van de auteurs voortkomt uit het grote contrast tussen de Angelsaksische en de Nederlandse opvoeding: Nederlandse kinderen leren in zichzelf te geloven, leren hun talent te ontplooien. Dat vinden Nederlanders belangrijker dan perfectie nastreven en de beste van de klas willen zijn. Is de Nederlandse opvoeding ideaal? Nee, want tolerantie kan makkelijk doorslaan. Een herkenbaar voorbeeld, opgevoerd bij monde van een Italiaanse moeder in Nederland: schreeuwende kinderen in een restaurant die niet worden gecorrigeerd. Neveneffect van een samenleving die kinderen en hun behoeften centraal stelt.
Interessanter vind ik de lof van dezelfde moeder over ons land: er heerst over het algemeen een ontspannen klimaat, ook op de Nederlandse scholen. Lees: op Italiaanse scholen niet. Dat verlangen naar stressvrij en zorgeloos komt ook terug in de de ondertitel van de Italiaanse vertaling: Il metodo olandese per un’educazione libera e senza ansie.

Leren van elkaar
Moet/kan het Nederlandse model dan worden overgenomen? Natuurlijk niet, besluit Lacava. Maar sommige elementen misschien wel. In het artikel vertelt een psychotherapeut dat Italianen vooral gericht zijn op weten en kunnen, in plaats van op ‘zijn’. Een in Italië wonende Nederlandse vader is van mening dat een tussenweg (poldermodel?) het beste zou zijn: in Italië is er teveel huiswerk, in Nederland te weinig. Kinderen in Milaan fietsen amper. Een vrije middag na een drukke schooldag, in plaats van veel huiswerk en buitenschoolse activiteiten? Dat zou ook Italiaanse kinderen goed doen, denkt hij.

Italiaanse belemmeringen
Ik geloof dat veel Italiaanse ouders best wat van de Nederlandse opvoedstijl zouden willen overnemen, maar daarin belemmerd worden door praktische redenen. Een onderwijssysteem dat al decennia schreeuwt om hervormingen, bijvoorbeeld. Een arbeidsmarkt waarin parttime werken moeilijk is. Of een infrastructuur waarin de auto en de scooter nog oppermachtig zijn. Toegegeven: het Italiaanse landschap nodigt niet overal uit tot fietsen. Maar de wielersport – de Giro d’Italia, Bartali, Coppi Pantani! – is wel heel populair, dus fietsen zit wel degelijk in het dna.

Italië als voorbeeld?
Maar wat kan Nederland leren van de Italiaanse opvoeding? Opgroeien met meerdere generaties onder één dak!? Tijd nemen voor de maaltijden!? Meer aandacht voor voeding!? (Sommige scholen organiseren proefavonden waarop ouders komen keuren of de maaltijden die hun kinderen voorgeschoteld zullen krijgen in het aanstaande leerjaar, wel door de culinaire beugel kunnen. Da’s andere koek dan een boterham (pinda)kaas).

Ík denk dat af en toe over de grenzen kijken, letterlijk en figuurlijk, voor iedereen goed is. Niet alleen als ouder. Een fijne relativerende afsluiter: sommige opvoedkundige problemen doen zich overal voor. Probeer je kind maar eens los te weken van zijn smartphone…

Rina Mae Acosta e Michele Hutchison, I bambini più felici del mondo. Il metodo olandese per un’educazione libera e senza ansie (BUR, 2017)

Het artikel van Cristina Lacava in IO Donna (uitgave van de Corriere della Sera, 9 oktober 20