Preekprobleem? Pak de app!

Hulp-bij-preken, toen en nu

Aan het begin van dit jaar lanceerde het Vaticaan de Clerus-App. De gratis app moet een inspiratie zijn voor geestelijken bij hun wekelijkse preek. Hij is er vooralsnog alleen in het Italiaans en is beschikbaar in de Playstore en de Appstore. Het is een initiatief van de Congregatie voor de Clerus in samenwerking met het Secretariaat voor de Communicatie, dat drie jaar geleden werd opgericht door paus Franciscus.

Verdieping & inspiratie
Elke donderdag wordt een meditatie en commentaar geboden bij de Schriftlezingen van de daaropvolgende zondag. Het Vaticaan benadrukt dat de wekelijkse suggesties niet uitsluitend voor geestelijken bedoeld zijn, maar voor “allen die het Woord Gods willen verdiepen of mediteren”. Je kunt de inhoud downloaden, archiveren, laten voorlezen, van een andere tekstkleur voorzien etc. En je kunt Gods Woord natuurlijk online delen.

Hulp-bij-preken in de tiende eeuw
Dit nieuws deed me denken aan een andere hulp-bij-preken. Maar dan tien eeuwen eerder. Jaren terug schreef ik in Bologna een scriptie voor mijn tweede studie, Mediaevistiek. Daarin boog ik me over een tiende-eeuws Italiaans manuscript dat bedoeld was om geestelijken te helpen bij hun preken. De schrijver van deze prekenbundel was Atto, bisschop van Vercelli van 924 tot 961. Deze invloedrijke intellectueel, auteur, geestelijke en diplomaat schreef in het derde kwart van de tiende eeuw een handleiding met achttien voorbeeld-preken voor geestelijken.

Van Dark Age tot digitale revolutie
Is er dan niets veranderd in die tien eeuwen? Hebben geestelijken nog steeds instructie nodig als ze hun preken voorbereiden? Het Italië van onze tijd is amper te vergelijken met dat van de tiende eeuw. Sterker nog, het is een anachronisme: Italië als land begon pas eind negentiende eeuw te onstaan. En volgens sommigen bestaat het nog steeds niet, maar dat is een ander verhaal.
De handleiding die Atto schreef voor de geestelijken in zijn bisdom was denk ik bittere noodzaak. De tiende eeuw in Italië staat bekend als de IJzeren Eeuw vanwege de vele gewapende conflicten. Ook de Kerk als autoriteit was niet onbetwist; de negende tot en met de elfde eeuw gelden als de saeculum obscurum, de Dark Age van het Pausdom. De geestelijken op het platteland rond de stad Vercelli – nabij Milaan gelegen aan een belangrijke handelsroute – hadden ongetwijfeld instructie nodig in die barre tijden van wapengekletter, ongeletterdheid en laaggeletterdheid (ook onder geestelijken) en wetteloosheid.

Nieuwe communicatiestijl
De Kerk spreidt zich ruim tien eeuwen later uit over alle continenten. En gewapende conflicten woeden op veel plekken, maar niet meer in Italië. De motieven voor het ontwikkelen van de Clerus App hadden wellicht meer van doen met het enorme potentiële bereik van zo’n digitaal hulpmiddel. En misschien is het wel onderdeel van de – gedeeltelijk – nieuwe wind die binnen het Vaticaan waait. Want de preken van de app zijn kort en eenvoudig, ze brengen Gods Woord helder en krachtig over. Conform de communicatiestijl van de huidige paus.
Wat de redenen ook geweest zijn, binnenkort verschijnt een Engelstalige versie en kan een enorm publiek bereikt worden. In de tiende eeuw was het een manuscript, nu is het een app. Maar Gods Woord staat nog altijd centraal en dient verspreid te worden.

En Atto van Vercelli? Als hij in onze tijd leefde, dan had hij op Twitter zijn volgers vast opgeroepen de app te downloaden.